ایران نیز به ‌عنوان چهارمین تولیدکننده نفت جهان و داشتن دومین ذخایر بزرگ گاز دنیا، ۸۰ درصد درآمدهای صادراتی خود را از نفت و گاز تامین می‌کند و امیدوار است تا پایان دهه جاری ۱۴ درصد از بازار جهانی پتروشیمی را در دست بگیرد و ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی خود را به ۲۳ میلیون تن در سال افزایش دهد. طیف گسترده ای از محصولات مصرفی ، مواد اولیه ، محصولات صنعتی از محصولات پتروشیمی می باشد که مطابق دسته بندی کدهای ISIC عمدتا در کدهای ۲۳۲۰ ، ۲۴۱۱، ۲۴۱۲ و ۲۴۲۱ قرار می گیرد. صنایع پتروشیمی (Petrochemical industry)، بخش از صنایع شیمیایی است که فرآورده‌های شیمیایی را از مواد خام حاصل از نفت یا گاز طبیعی تولید می‌کند. در اوایل قرن بیستم نفت خام و گاز طبیعی به عنوان ماده اولیه برای تهیه بسیاری از ترکیبات مورد نیاز انسان، اهمیت حیاتی و روز افزونی پیدا کرده است. صنعت پتروشیمی تأمین کننده اصلی مواد مصرفی مورد نیاز در بیشتر صنایع شیمیایی، برق و الکترونیک، نساجی، پزشکی، خودروسازی، لوازم خانگی، غذایی و غیره می‌باشد. یکی از مهمترین ویژگیهای صنعت پتروشیمی ارزش افزوده بسیار بالای آن است. بدین معنی که با تغییرات شیمیایی و فیزیکی بر روی هیدروکربورهای نفتی و گازی می‌توان ارزش محصول را به میزان ۱۰ تا ۱۵ درصد افزایش داد. از ویژگیهای دیگر این صنعت، تنوع محصولات آن و تأمین مواد اولیه هزاران کارگاه و کارخانه صنایع پایین دستی آن می‌باشد که از نظر اشتغال زایی و کسب درآمدهای ارزی و قطع وابستگی نقش بسیار مؤثری در اقتصاد کشور دارد. تولید محصولات پتروشیمی به گونه‌ای است که معمولاً یک واحد اصلی در بالا دست، ماده اولیه واحدهای دیگر را تولید می‌کند، مانند واحد الفین که با تولید اتیلن و پروپیل نیاز واحدهای پلی‌اتیلن و پروپیل را تأمین می‌کند. در صنایع وابسته به نفت هر چه به سمت محصولات نزدیک به بازار مصرف متمایل شویم، با فرصت‌های شغلی بیشتر و کم هزینه تر روبرو هستیم. به نحوی که طبق گزارشات معتبر بین المللی برای ایجاد هر شغل در صنعت پالایش، به حداقل ۵۰۰ هزار دلار و در صنایع بالا دستی پتروشیمی ۳۶۰ هزار دلار سرمایه گذاری نیازمندیم. در حالیکه در صنایع پایین دستی پتروشیمی نظیر صنایع پلاستیک با صرف هزینه‌ای به مراتب کمتر می‌توان به ایجاد اشتغال پرداخت.
تقسیم بندی صنایع پتروشیمی:
• واحدهای بالا دستی Upstream units (پالایشگاه‌ها) در این واحدها هیدروکربن‌های سبک خطی- حلقوی اشباع و یا غیر اشباع موجود در نفت خام و یا موجود در گاز طبیعی به صورت مخلوط‌های چندتایی از سایر هیروکربن‌ها جدا شده و به عنوان مواد اولیه برای واحدهای بنیادی فرستاده می‌شود.
• واحدهای بنیادی Basic core units (کراکینگ، الفین آروماتیک) در این واحدها مواد اولیه به مواد پایه مانند متان، گاز سنتز، اولفین‌ها، دی اولفین‌ها، حلقوی‌ها، کلرو گوگرد تبدیل می‌شوند.
• واحدهای واسطه ای Intermediate units (واحدهای دی کلرواتیلن، کلرور وینیل جهت تولید PVC) در صنایع پتروشیمی به واحدهایی واسطه گفته می‌شود که از نظر خط تولید و برحسب ضرورت در میان واحدهای بنیادی و واحدهای نهایی قرار گرفته باشند و با توجه به اینکه مواد نهایی وجود داشته باشد. مثلاً برای تولید پی‌وی‌سی از اتیلن، نیاز به دو واحد واسطه ای یکی جهت ساختن دی کلرواتیلن و دیگری جهت ساختن کلرور وینیل از آن نیاز می‌باشد.
• واحدهای نهایی End units (واحد تولید پی وی سی،لاستیک مصنوعی) در این واحد فرآورده نهایی پتروشیمی تولید و به بازار عرضه می‌گردد.
• واحدهای پایین دستی Downstream units (واحدهای تولید کننده قطعات لاستیکی) در واحدهای پایین دست پتروشیمی فرآورده‌های نهایی پتروشیمی به محصولات مصرفی تبدیل می‌شوند. واحدهای تولید الیاف مصنوعی قطعات پلاستیکی و لاستیکی از مهمترین واحدهای پایین دست پتروشیمی محسوب می‌گردند.

خوراک مجتمع های پتروشیمی
با توجه به نوع فرآیندهای موجود در مجتمع‌های پتروشیمی، خوراک مصرفی آنها متفاوت است و شامل گاز شیرین، گاز ترش، نفتای سبک و سنگین، NGL , LPG و خاک فسفات می‌شود.